Bài thơ trên được ra đời trong cuộc kháng chiến nào ✅ Vip
Mẹo về Bài thơ trên được ra đời trong cuộc kháng chiến nào Mới Nhất
Hoàng Hải Minh đang tìm kiếm từ khóa Bài thơ trên được ra đời trong cuộc kháng chiến nào được Cập Nhật vào lúc : 2022-08-11 19:05:06 . Với phương châm chia sẻ Bí kíp Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.Đáp án và lý giải đúng chuẩn thắc mắc trắc nghiệm: “Bài thơ Thuật Hoài được ra đời trong thực trạng nào”cùng với kiến thức và kỹ năng lý thuyết liên quan là tài liệu hữu ích môn Ngữ văn 10 do Top lời giảibiên soạn dành riêng cho những bạn học viên và thầy cô giáo tham khảo.
Nội dung chính- Trắc nghiệm:Bài thơ Thuật Hoài được ra đời trong thực trạng nào?Kiến thức tham khảovềbài thơ Thuật Hoài (Tỏ lòng)I. Dàn ý phân tích bài thơ Thuật Hoài2. Phân tíchbài thơ Thuật HoàiVideo liên quan
Trắc nghiệm:Bài thơ Thuật Hoài được ra đời trong thực trạng nào?
A. Cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông lần thứ nhất.
B. Cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông lần thứ hai.
C. Cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông lần thứ ba.
D. Tất cả đều sai.
Trả lời
Đáp án đúng:B. Cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông lần thứ hai.
Bài thơ Thuật Hoài ra đời trong thực trạng cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông lần thứ hai.
Kiến thức tham khảovềbài thơ Thuật Hoài (Tỏ lòng)
I. Dàn ý phân tích bài thơ Thuật Hoài
1. Mở bài
- Giới thiệu tác giả Phạm Ngũ Lão: Là người văn võ toàn tài, để lại cho đời hai tác phẩm Thuật hoài (Tỏ lòng) và Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương.
- Giới thiệu bài thơ Tỏ lòng:
+ Ra đời sau những thắng lợi vẻ vang của quân và dân nhà Trần đánh đuổi quân Nguyên Mông xâm lược.
+ Bài thơ làm sống dậy khí thế của thời đại với nụ cười, niềm tự hào. Đồng thời cũng thể hiện ý thức làm người và chí hướng lập công của nam nhi.
2. Thân bài
a. Hào khí Đông A qua hình tượng trang nam nhi và sức mạnh quân đội nhà Trần.
* Hình tượng trang nam nhi nhà Trần (câu 1)
- Tư thế “hoành sóc”: Múa giáo
+ Bản dịch nghĩa dịch “cắp ngang ngọn giáo” diễn đạt sự vững trãi, kiên cường, uy dũng, tư thế sẵn sàng chiến đấu của người lính.
+ Bản dịch thơ dịch thành “múa giáo”: Thiên về phô trương màn biểu diễn, không thể hiện sức mạnh nội lực vì vậy không truyền tải được ý nghĩa hình ảnh thơ trong nguyên tác.
- Không gian “giang sơn”: Không chỉ là sông núi mà còn chỉ non sông, đất nước, tổ quốc.
→ Không gian vũ trụ rộng lớn để nam nhi nói chí tỏ lòng
- Thời gian “kháp kỉ thu”: mấy thu – mấy năm
→ Thời gian trải dài, thể hiện quá trình bền chắc chiến đấu lâu dài.
⇒ Chính thời gian, không khí đã nâng cao tầm vóc của người anh hùng vệ quốc, họ trở nên lớn lao kì vĩ, sánh ngang tầm vũ trụ, trời đất, mặc kệ sự tàn phá của thời gian họ vẫn luôn bền chắc cùng trách nhiệm.
* Sức mạnh mẽ và tự tin của quân đội nhà Trần (Câu 2)
- “Tam quân”: Ba quân – tiền quân, trung quân, hậu quân. Hình ảnh chỉ quân đội nhà Trần.
Sức mạnh mẽ và tự tin của quân đội nhà Trần: “tì hổ”, khí thôn ngưu”
+ Quân đội được so sánh với “tì hổ” – hổ báo: loài mãnh thú chốn rừng sâu qua đó rõ ràng hóa sức mạnh và sự dũng mãnh, khí thế hừng hực làm chủ của quân đội nhà Trần.
+ Tác giả làm rõ sức mạnh ấy bằng hình ảnh “khí thôn ngưu”: Là hình tượng chỉ người trẻ tuổi mà khí phách anh hùng.
→ Với những hình ảnh so sánh, phóng đại, tác giả đã thể hiện sự ngợi ca, tự hào về sức mạnh, khí thế của quân đội nhà Trần đập tan âm mưu xâm lược của quân địch.
- Tiểu kết:
- Nội dung:
+ Hai câu thơ đầu làm sống dậy thời đại nhà Trần với hào khí Đông A vang núi dậy sông bằng hình ảnh của những người dân anh hùng vệ quốc tư thế hiên ngang, kiêu dũng tầm vóc sánh ngang tầm vũ trụ cùng lực lượng quân đội hùng hậu khí thế ngút trời.
+ Ẩn sau đó là niềm tự hào của tác giả về sức mạnh và chiến công của dân tộc bản địa. Đó là biểu lộ của lòng yêu nước
- Nghệ thuật:
+ Bút pháp gợi, không tả, kể rõ ràng
+ Sử dụng những hình ảnh ước lệ: Kháp kỉ thu, tì hổ, khí thôn ngưu
+ Sử dụng những giải pháp so sánh, ước lệ độc đáo
b. Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão
- Nợ công danh sự nghiệp: Theo quan niệm nhà Nho, đây là món nợ lớn mà một trang nam nhi khi sinh ra đã phải mang trong mình.
+ Nó gồm 2 phương diện: Lập công (để lại chiến công, sự nghiệp), lập danh (để lại danh thơm cho hậu thế). Kẻ làm trai phải làm xong hai trách nhiệm này mới được xem là hoàn trả món nợ.
+ Liên hệ với Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Khoan, Cao Bá Quát, Nguyễn Công Trứ. Họ đều là những người dân trăn trở về món nợ công danh sự nghiệp.
- Phạm Ngũ Lão quan niệm: Thân nam nhi mà không lập được công danh sự nghiệp sự nghiệp thì “luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu”.
+ Thẹn: Tự cảm thấy mình chưa bằng người khác, cảm hứng thua kém, xấu hổ
+ Vũ Hầu: Tức Khổng Minh là tấm gương về tinh thần tận tâm tận lực báo đáp chủ tướng. Hết lòng trả món nợ công danh sự nghiệp đến hơi thở ở đầu cuối, để lại sự nghiệp vẻ vang và tiếng thơm cho hậu thế.
+ Phạm Ngũ Lão: Con người từ thuở hàn vi vì lo việc nước quên sự nguy hiểm của tớ, hết lòng phục vụ nhà Trần, được phong tới chức Điện Súy, tước Nội Hầu. Vậy mà ông vẫn cảm thấy hổ thẹn.
→ Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão rất là cao cả của một nhân cách lớn. Thể hiện khát khao, tham vọng khuynh hướng về phía trước để thực hiện lí tưởng.
→ Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão đánh thức ý chí làm trai, chí hướng lập công cho những trang nam tử đời Trần.
⇒ Bài học đối với thế hệ thanh niên ngày này: Sống phải có ước mơ, tham vọng, biết vượt qua trở ngại vất vả, thử thách để biến ước mơ thành hiện thực, có ý thức trách nhiệm với thành viên và hiệp hội.
-Tiểu kết:
- Nội dung: Hai câu thơ thể hiện nỗi thẹn cao cả của một nhân cách lớn. Qua đó thể hiện tinh thần yêu nước, khuyến khích ý chí lập công lập danh của nam nhi đời Trần.
- Nghệ thuật: Sử dụng điển cố “thuyết Vũ Hầu”, bút pháp gợi kết phù phù hợp với bút pháp biểu cảm.
3. Kết bài
- Khái quát nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của bài thơ
- Liên hệ với những bài thơ cùng chủ đề yêu nước như Tụng giá hoàn kinh sư (Trần Quang Khải), Cảm hoài (Đặng Dung),...
2. Phân tíchbài thơ Thuật Hoài
Phân tíchbài thơ Thuật Hoài - Bài mẫu 1
Phạm Ngũ Lão là một danh tướng đời Trần. Tuy xuất thân từ tầng lớp dân dã song chí lớn tài cao nên ông nhanh gọn trở thành tùy tướng số một cạnh bên Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Trong cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên xâm lược, Phạm Ngũ Lão cùng những tên tuổi lớn khác của triều đình đã lập nên nhiều chiến công hiển hách, góp thêm phần quan trọng tạo nên hào khí Đông A của thời đại đó:
Ông sáng tác không nhiều nếu không muốn nói là rất ít nhưng Thuật hoài là một bài thơ nổi tiếng, được lưu truyền rộng rãi vì nó bày tỏ khát vọng mãnh liệt của tuổi trẻ trong xã hội phong kiến đương thời: làm trai phải trả cho xong món nợ công danh sự nghiệp, nghĩa là phải thực hiện đến cùng lí tưởng trung quân, ái quốc.
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu
Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu
Dịch thơ tiếng Việt:
Múa giáo non sông trải mấy thu
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu
Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
Bài thơ được sáng tác trong toàn cảnh đặc biệt có một không hai của lịch sử nước nhà. Triều đại nhà Trần (1226 – 14001) là một triều đại lẫy lừng với bao nhiêu chiến công vinh quang, mấy lần quét sạch quân xâm lược Mông – Nguyên hung tàn ra khỏi bờ cõi, giữ vững sơn hà xã tắc, nêu cao truyền thống quật cường của dân tộc bản địa Việt.
Phạm Ngũ Lão sinh ra và lớn lên trong thời đại ấy nên ông sớm thấm nhuần lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc bản địa và nhất là lí tưởng sống của đạo Nho là trung quân, ái quốc. Ông ý thức rất rõ ràng về trách nhiệm công dân trước vận mệnh của đất nước: Quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách.
Bài thơ Thuật hoài (Tỏ lòng) được làm bằng chữ Hán, theo thể thất ngôn tứ tuyệt luật Đường, niêm luật ngặt nghèo, ý tứ hàm súc, hình tượng kì vĩ, âm điệu hào hùng, sảng khoái. Hai câu thơ đầu khắc họa vẻ đẹp gân guốc, lẫm liệt, tràn đầy sức sống của những trang nam nhi – chiến binh quả cảm đang xả thân vì nước, qua đó thể hiện hào khí Đông A ngút trời của quân đội nhà Trần thời ấy.
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu (Dịch nghĩa: cầm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu); dịch thơ: Múa giáo non sông trải mấy thu. So với nguyên văn chữ Hán thì câu thơ dịch chưa lột tả được hết chất oai phong, kiêu hùng trong tư thế của người lính đang chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Hoành sóc là cầm ngang ngọn giáo, luôn ở tư thế tấn công dũng mãnh, áp đảo quân thù. Tư thế của những người dân chính nghĩa lồng lộng in hình trong không khí rộng lớn là giang sơn đất nước trong suốt, thuở nào gian dài (giang sơn kháp kỉ thu). Có thể nói đây là hình tượng chủ yếu, tượng trưng cho dân tộc bản địa Việt quật cường, không một quân địch nào khuất phục được. Từ hình tượng ấy, ánh hào quang của chủ nghĩa yêu nước ngời tỏa sáng.
Câu thơ thứ hai: Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu. (Dịch nghĩa: khí thế của ba quân mạnh như hổ báo, át cả sao Ngưu trên trời). Dịch thơ: Ba quân hùng khí át sao Ngưu, đặc tả khí thế chiến đấu và thắng lợi không gì ngăn cản nổi của quân dân ta. Tam quân tì hổ là một ẩn dụ so sánh nghệ thuật và thẩm mỹ nêu bật sức mạnh vô địch của quân ta. Khí thôn Ngưu là cách nói thậm xưng để tạo nên một hình tượng thơ kì vĩ mang tầm vũ trụ.
Hai câu tứ tuyệt chỉ mười bốn chữ ngắn gọn, cô đúc nhưng đã tạc vào thời gian một bức tượng phật đài tuyệt đẹp về người lính quả cảm trong đạo quân Sát Thát nổi tiếng đời Trần.
Là một thành viên của đạo quân anh hùng ấy, Phạm Ngũ Lão từ một chiến binh dày dạn đã trở thành một danh tướng khi tuổi còn rất trẻ. Trong con người ông luôn sôi sục khát vọng công danh sự nghiệp của đấng nam nhi thời loạn. Mặt tích cực của khát vọng công danh sự nghiệp áy đó đó là ý muốn được chiến đấu, góp sức đời mình cho vua, cho nước. Như bao kẻ sĩ cùng thời, Phạm Ngũ Lão tôn thờ lí tưởng trung quân, ái quốc và quan niệm: Làm trai đứng ở trong trời đất, phải có danh gì với núi sông (Chí làm trai – Nguyễn Công Trứ). Bởi thế cho nên vì thế khi chưa trả hết nợ công danh sự nghiệp thì tự lấy làm hổ thẹn:
“Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu
(Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu).
Vũ Hầu tức Khổng Minh, một quân sư tài ba của Lưu Bị thời Tam Quốc. Nhờ mưu trí cao, Khổng Minh đã lập được công lớn, nhiều phen làm cho đôi phương khốn đốn; vì thế ông rất được Lưu Bị tin yêu.
Lấy gương sáng trong lịch sử cổ kim soi mình vào đó mà so sánh, phấn đấu vươn lên cho bằng người, đó là lòng tự ái, lòng tự trọng đáng quý nên phải có ở một đấng nam nhi. Là một tùy tướng thân cận của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, Phạm Ngũ Lão luôn sát cánh cạnh bên chủ tướng, đồng ý xông pha nơi làn tên mũi đạn, làm gương cho ba quân tướng sĩ, dồn hết tài năng, tâm huyết để tìm ra cách đánh thần kì nhất nhằm mục đích quét sạch quân xâm lược ra khỏi bờ cõi. Suy nghĩ của Phạm Ngũ Lão rất rõ ràng và thiết thực; một ngày còn bóng quân thù là nợ công danh sự nghiệp của tuổi trẻ với giang sơn xã tắc vẫn còn vương, chưa trả hết. Mà như vậy là phận sự với vua, với nước chưa tròn, khát vọng công danh sự nghiệp chưa thỏa. Cách nghĩ, cách sống của Phạm Ngũ Lão rất tích cực, tiến bộ. ông muốn sống xứng đáng với thời đại anh hùng.
Hai câu thơ sau âm hưởng khác hoàn toàn hai câu thơ trước. Cảm xúc hào sảng ban đầu dần chuyển sang trữ tình, sâu lắng, như lời mình nói với mình cho nên vì thế âm hưởng trở nên thâm trầm, da diết.
Phạm Ngũ Lão là một võ tướng tài ba nhưng lại sở hữu một trái tim nhạy cảm của một thi nhân. Thuật hoài là bài thơ trữ tình bày tỏ được hùng tâm tráng trí và tham vọng lớn lao của tuổi trẻ đương thời. Bài thơ có tác dụng giáo dục rất sâu sắc về nhân sinh quan và lối sống tích cực đối với thanh niên mọi thời đại Thuật hoài đã làm vinh danh vị tướng trẻ văn võ song toàn Phạm Ngũ Lão.
Phân tíchbài thơ Thuật Hoài - Bài mẫu 2
Phạm Ngũ Lão là một người tài giỏi, có lòng yêu nước nồng nàn, bản lĩnh phi thường. Ông không riêng gì có nghe biết là một danh tướng thời Trần mà còn là một một nhà thơ với nhiều bài thơ về chí trai, lòng yêu nước. Tác phẩm tiêu biểu nhất của ông là bài thơ Tỏ lòng. Văn bản thể hiện những tâm tư, nỗi niềm của vị tướng tài, đồng thời tái hiện chân thực hào khí Đông A sôi sục, hào hùng của thời đại.
Bằng lối viết trực tiếp, mở đầu hai câu thơ tác giả đã dựng những nét vẽ đầu tiên về chân dung người tráng sĩ Đông A:
Hoàng sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu
(Múa giáo non sông trải mấy thu
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu)
Hình ảnh của con người nhà Trần hiện lên với vẻ đẹp hiên ngang, khí chất được miêu tả qua hai chữ đầu tiên "hoành sóc" với tư thế đầy oai hùng, kiên cường như khắc họa đậm nét những con người can đảm và mạnh mẽ và tự tin lẫm liệt với ngọn giáo trong tay đi khắp giang sơn để bảo vệ quê hương, đất nước. Nó sừng sững như một bức tượng phật đài đầy hiên ngang giữa không khí rộng lớn của “ giang sơn” và dòng thời gian trôi chảy “ kháp kỉ thu”, người ấy mang vẻ đẹp của những đấng anh hùng từng trải, đã được tôi luyện mỗi ngày. Vận mệnh và sự bình yên của đất nước đang được đặt trên đầu ngọn giáo kia, đó là trọng trách lớn lao đặt lên vai người tráng sĩ, nhưng cũng chính ngọn giáo ấy là vấn đề tựa vững vàng che chắn cho tất cả dân tộc bản địa tồn tại. Câu thơ không còn chủ ngữ mang ý niệm của tác giả: đó không riêng gì có là một hình ảnh duy nhất của một con người duy nhất, mà là người đại diện của biết bao con người thời đại, là không khí sôi sục của đất trời Đông A.
Chưa từng có thuở nào đại nào trong lịch sử, hình ảnh con người trở nên hùng vĩ đến vậy, một khí thế hùng tráng, lúc nào thì cũng hừng hực: "Tam quân tì hổ khí thôn ngưu". Với cách nói ẩn dụ ước lệ kết phù phù hợp với phép phóng đại đã tạo cho những người dân đọc một ấn tượng mạnh mẽ và tự tin về khí thế dũng mãnh, kiên cường. Khí thế hiên ngang của quân đội ta xông pha ra trận phi thường đến mức hoàn toàn có thể "nuốt trôi trâu". Ẩn sau cách nói cường hóa, người đọc cảm nhận được lòng tự tôn, niềm tự hào dân tộc bản địa của nhà thơ khi đưa tầm vóc của quân dân nhà Trần sánh ngang với vũ trụ bát ngát. Đó còn là một tình yêu tổ quốc, dân tộc bản địa với khát vọng vươn lên để gìn giữ, bảo vệ độc lập, độc lập lãnh thổ của dân tộc bản địa. Vẻ đẹp người tráng sĩ hiên ngang, hùng sảng là kết tinh của vẻ đẹp dân tộc bản địa, đây không riêng gì có là của một vị anh hùng rõ ràng nào mà là vẻ đẹp muôn thuở của tất cả một dân tộc bản địa anh hùng.
Hai câu cuối, nhà thơ thể hiện, thể hiện quan niệm về chí làm trai của tớ trong thời buổi lúc bấy giờ
“Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu”
(Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe thuyết vũ hầu)
Với người quân tử trong xã hội phong kiến, đã sống trên đời phải được ghi công với núi sông, chí làm trai phải là phẩm chất không thể thiếu. Đó là tuyên ngôn chung, xu hướng chung, quan niệm chung của tất cả những bậc nam nhi có chí thời bấy giờ kể cả Nguyễn Công Trứ hay Phạm Ngũ Lão. và với Phạm Ngũ Lão, công danh sự nghiệp vẫn là một thứ mà ông còn vương nợ vì thế mà khi nghe đến chuyện Vũ Hầu ông cảm thấy hổ thẹn với lòng.Tuy có những cái thẹn khiến người ta trở nên nhỏ bé, có những cái thẹn khiến người ta khinh thường nhưng cũng luôn có thể có nhwungx cái thẹn cho những người dân ta thấy được tầm vóc cao lớn với ý chí quyết tâm mạnh mẽ và tự tin và cái thẹn của danh tướng thời Trần là cái thẹn đó. Ông so sánh mình với Vũ Hầu để biết bản thân nên phải học hỏi, nên phải nỗ lực hơn, đó là một tinh thần cầu tiến của nhà thơ đối với người tài giỏi. Tuy xuất thân từ một người nông dân những tác giả thể hiện được sức mạnh ý chí và trí tuệ của tớ làm cho những người dân khác không thể nhìn vào thực trạng xuất thân mà chê trách ông điều gì.
Bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt, chỉ với một số trong những lượng ngôn từ ít ỏi, song lại đạt được tới sự hàm súc cao độ khi đã dựng lên được những bức chân dung con người và hào khí Đông A với vẻ đẹp hào sảng, khí thế, dũng mãnh.
Bài thơ tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão xứng đáng là khúc tráng ca hào hùng ngợi ca vẻ đẹp con người và thời đại, bài ca sẽ sống mãi theo năm tháng và luôn in hằn trong tâm trí bạn đọc.
Phân tíchbài thơ Thuật Hoài - Bài mẫu 3
Từ ngàn xưa, nhân dân ta đã có truyền thống yêu nước nồng nàn, luôn sẵn sàng đứng lên bảo vệ đất nước mọi khi đất nước cần. Lòng yêu nước dược thể hiện qua nhiều nghành những có lẽ rằng nổi bật nhất vẫn là ở nghành văn học. Trong những bài thơ của ông, có một tác phẩm rất đặc biệt “Tỏ lòng” đây đó đó là tác phẩm đã làm toát lên rất rõ về vẻ đẹp, khí thế của con người nhà Trần. Phạm Ngũ Lão là danh tướng thời Trần, có công rất lớn trong công cuộc chống Nguyên- Mông. “Tỏ lòng” được ông sáng tác khi trận chiến lần thứ hai Nguyên-Mông đang đến rất gần, nhằm mục đích khơi dậy sức mạnh toàn dân. Lúc đó, tác giả cùng một số trong những vị tướng khác được cử lên biên ải Bắc trấn giữ nước.
Nói đến hào khí Đông A là nói đến hào khí đời Trần. Thời này là một trong mốc son chói lọi trong lịch sử 4000 năm dựng nước và giữ nước của dân tôc, quân và dân thời Trần đã kiên cường can đảm và mạnh mẽ và tự tin lập nên 3 kì tích: 3 lần đại thắng quân Nguyên- Mông, để đã có được thắng lợi đó, quân dân thời Trần đã phải vượt qua bao nhiêu trở ngại vất vả, gian truân, căm thù giặc sôi sục cùng lòng quyết tâm thắng lợi. Hào khí dân tộc bản địa thể hiện ở sự hòa quyện giữa hình ảnh người anh hung với hình ảnh “ Ba quân” đã tạo nên một bức tranh tượng đài nghệ thuật và thẩm mỹ sừng sững đang hiện ra.
“Hoành sóc giang sơn khắp kỉ thu
Tam quân tỳ hổ khí thôn ngưu “
Câu thơ đầu khắc họa một hình ảnh người anh hùng đang trong tư thế hiên ngang, vững chai, “Hoàng sóc” là việc cầm ngang ngọn giáo, với sứ mệnh trấn giữ giang sơn, giữ yên bờ cõi ròng rã đã mấy năm rồi mà không biết mệt mỏi. Con người đó được đặt trong một không khí kì vĩ: núi sông, đất nước khiến con người trở nên vĩ đại sánh ngang với tầm vóc vụ trụ. Hình ảnh còn mang ý nghĩa hình tượng cho tinh thần xông pha sẵn sàng chiến đấu, một tư thế hiên ngang làm chủ mặt trận. Tiếc thay,khi ta chuyển dời thành “múa giáo” thì phần nào đã làm hai chữ “hoành sóc” giảm sút tính hình tượng và tư thế oai phong lẫm liệt của hình tượng vĩ đại này. Ngày xưa, quân lính phân thành ba tiểu đội: tiền quân, trung quân và hậu quân. Tuy nhiên, khi nói đến “ ba quân” thì sức mạnh mẽ và tự tin của tất cả quân đội nhà Trần, sức mạnh mẽ và tự tin của toàn dân tộc bản địa đang sục sôi biết bao. Câu thơ thứ hai sử dụng thủ pháp so sánh để làm toát lên khí thế, “Tam quân tỳ hổ” đó đó là ví sức mạnh mẽ và tự tin của tam quân in như hổ như báo, nó vững mạnh và oai hùng. Nhờ đó, những tác giả đã bày tỏ niềm tự hào về sự trưởng thành, và vững mạnh mẽ và tự tin của bậc quân đội. Không chỉ thế, câu thơ còn sử dụng thủ pháp phóng đại “ Khí thôn ngưu”- khí thế quân đội mạnh mẽ và tự tin lấn án cả sao ngưu hay là khí thế hào hình nuốt trôi trâu. Như vậy, hai câu thơ đầu khắc họa vẻ đẹp người anh hung hòa trong vẻ đẹp của thời đại hào hùng tạo nên những con người anh hùng. Câu thơ gây ấn tượng mạnh bởi sự phối hợp giữa hình ảnh khách quan với cảm nhận chủ quan giữa hiện thực và lãng mạn. Qua đó, tác giả thể hiện niềm tự hào về sức mạnh mẽ và tự tin của nhà Trần nói riêng cũng như thể của toàn dân tộc bản địa nói chung.
“ Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu “
Qua hai câu thơ trên, lí tưởng của người anh hùng đang được thể hiện rõ qua hai cặp từ “nam nhi và công danh sự nghiệp”. Nhắc đến trí là nhắc tới trí làm trai, lập công là để lại công danh sự nghiệp, sự nghiệp để lại nổi tiếng cho muôn đời, công danh sự nghiệp được xem là món nợ phải trả của kẻ làm trai. Một danh tướng có nỗi trăn trở, canh cánh trong lòng là chưa trả xong nợ công danh sự nghiệp tuy nhiên con người ấy đã lập lên bao nhiêu chiến công rồi. Đó đó đó là khát vọng, lí tưởng lớn lao muốn được phò vui giúp nước, trong không khí sục sôi của thời đại bấy giờ, trí làm trai có tác dụng cỗ vũ cho con người sẵn sàng chiến đấu giành lại hòa bình cho đất nước
Ở câu cuối của bài thơ, nói lên cái tâm của người anh hùng, điều đáng quý cạnh bên Trí là còn tồn tại cái tâm. “Thẹn vỡi Vũ Hầu” – Vũ Hầu đó đó là Gia Cát Lượng, một tài năng, một nhân cách, một người dân có tâm, tác giả thẹn vì chưa tồn tại tài mưu lược như Gia Cát Lượng chăng? Mặc dù tác giả là người lập nhiều công cho đất nước nhưng vẫn thấy thẹn. Qua nỗi thẹn ấy, người đọc nhận ra thái độ khiêm nhường, 1 ý nguyện cháy bỏng được giết giặc, lập công đóng góp cho việc nghiệp chung
Qua bài thơ, hiện lên hình ảnh của đấng nam nhi thời đại Bình Nguyên, với khát vọng hoàn toàn có thể phá được cường địch để báo đáp hoàng ân, để non sông được vững vàng. Vẻ đẹp của người anh hùng lồng trong vể đẹp của thời đại làm ra hào khí của thời đại nhà Trần, hào khí Đông Á. Bài thơ cũng là nỗi lòng riêng của Phạm Ngũ Lão về khát vọng lí tưởng, về nhân cách của con người phải được giữ gìn.
Phân tíchbài thơ Thuật Hoài - Bài mẫu 4
Việt Nam, đất nước tuy nhỏ bé đầy những gian lao vất vả nhưng rất đỗi anh hùng đã trải qua bốn ngàn năm dựng nước và giữ nước với những mốc son chói lọi trong lịch sử. Một trong những mốc son ấy đó đó là ba cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên xâm lược của vua tôi nhà Trần.
Nhà Trần đã ghi vào pho sử vàng Đại Việt những chiến công Chương Dương, Hàm Tử, Bạch Đằng… bất tử. Khí thế hào hùng, oanh liệt của nhân dân ta và tướng sĩ đời Trần được ghi lại trong những áng văn chương kiệt xuất như: “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn, “Bạch Đằng giang phú” của Trương Hán Siêu, v.v… Đặc biệt và nổi bật hơn hết cả là tác phẩm “Thuật hoài” của Phạm Ngũ Lão. Bài thơ là một khúc tráng ca hào hùng và mang nặng nỗi niềm của tác giả.
Phạm Ngũ Lão sinh ra trong thời kì loạn lạc với cuộc kháng chiến chống quân Mông-Nguyên của đất nước. Tên tuổi của ông gắn sát với câu truyện về một chàng trai nghèo mãi nghĩ kế giúp vua đánh giặc đến nỗi bi giáo đâm vào đùi. Bên cạnh một nhà quân sự tài giỏi, ông còn là một một nhà thơ vĩ đại với hai tác phẩm “Thuật hoài” và “Viếng Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương” còn vang vọng mãi với non sông.
“Thuật hoài” là bản tuyên ngôn về lý tưởng của kẻ làm trai là chiến đấu để bảo vệ non sông đất nước đồng thời thể hiện khí thế, sức mạnh và khát vọng thắng lợi của thuở nào đại anh hùng. Bài thơ tiêu biểu cho quy luật văn chương nghệ thuật và thẩm mỹ “Quý hồ tinh, bất quý hồ đa”
Mở đầu bài thơ là hình ảnh tráng lệ với âm hưởng hào hùng:
“Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu”
Bước vào thời đại trận chiến tranh ấy, cái thời mà ngọn lửa như thiêu đốt cả tâm hồn quyết tâm diệt tan quân địch xâm lăng bờ cõi, xác định lại một lần nữa: “Nam quốc sơn hà Nam Đế cư”! Và khi đó, xuất hiện tư thế hiên ngang của người anh hùng đất Việt “hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu”. Câu thơ đầu tiên đã vẽ nên hình tượng oai phong lẫm liệt của người tráng sĩ với tư thế cầm ngang ngọn giáo sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Tư thế ấy mang đậm tính tự hào rằng mình là người con đất Việt và sẵn sàng hi sinh để bảo vệ bờ cõi Việt, bảo vệ nhân dân Việt, bảo vệ non sông gấm vóc ngàn thu này. Hình ảnh lớn lao của người chiến sỹ đã sánh với tầm vóc bát ngát hùng vĩ của đất trời, lấn át cả khí thế của quân giặc. Đó còn biểu trưng cho lối sống cao đẹp góp sức rất là để bảo vệ đất nước một cách kiên trì, nhẫn nại. Dù bao nhiêu năm đi chăng nữa thì lí tưởng bảo vệ, Phục hồi non sông vẫn mãi trường tồn.
Nếu câu thơ đầu thể hiện vẻ đẹp của con người với tầm vóc, tư thế, hành vi lớn lao, kỳ vĩ mang tầm vóc vũ trụ thì câu thơ thứ hai tô đậm hình ảnh “ba quân” tượng trưng cho sức mạnh mẽ và tự tin của quân đội nhà Trần và sức mạnh dân tộc bản địa Đại Việt lúc bấy giờ.
“Tam quân tì hổ khí thôn ngưu”
Đội quân “Sát Thát” ra trận vô cùng đông đảo, trùng điệp với sức mạnh phi thường, mạnh như hổ báo quyết đánh tan mọi quân địch xâm lược. Khí thế của đội quân ấy ào ào ra trận. Không một thế lực nào, quân địch nào hoàn toàn có thể ngăn cản nổi. “Khí thôn ngưu” nghĩa là khí thế, tráng chí nuốt sao Ngưu, làm át, làm lu mờ sao Ngưu trên khung trời xuất phát từ câu “khí thôn Ngưu đẩu” hay đó đó đó là khí thể hùng mạnh hoàn toàn có thể nuốt trôi trâu của tam quân thời Trần. Biện pháp nghệ thuật và thẩm mỹ cường điệu hoá sáng tạo nên một hình tượng thơ mang tầm vóc hoành tráng, có tính sử thi. Hình ảnh ẩn dụ so sánh: “Tam quân tì hổ…” trong thơ Phạm Ngũ Lão rất độc đáo, không riêng gì có có sức biểu lộ sâu sắc sức mạnh vô địch của đội quân “Sát Thát” bất khả chiến bại mà nó còn khơi nguồn cảm hứng thơ ca; tồn tại như một điển tích, một thi liệu sáng giá trong nền văn học dân tộc bản địa:
Thuyền bè muôn đội,
Tinh kì phấp phới.
Hùng hổ sáu quân,
Giáo gươm sáng chói.
…
(Phú sông Bạch Đằng – Trương Hán Siêu)
Nếu tư thế của tráng sĩ với hình ảnh cây trường giáo như đo bằng chiều ngang của non sông thì tư thế của ba quân vững mạnh đo bằng chiều dọc gợi không khí mở ra theo chiều rộng của núi sông và mở theo độ cao đến tận sao Ngưu thăm thẳm. Con người kì vĩ như át cả không khí bát ngát, kì vĩ. Hình ảnh tráng sĩ lồng vào trong hình ảnh dân tộc bản địa thật đẹp có tính chất sử thi, hoành tráng. Đó đó đó là sức mạnh, âm vang của thời đại, vẻ đẹp của người trai thời Trần, là sản phẩm của “hào khí Đông A”. Nói cách khác, đó là hình ảnh con người vũ trụ, mang tầm vóc lớn lao. Con người ấy vì ai mà xông pha, quyết chiến? Tất cả xuất phát từ trách nhiệm, ý thức dân tộc bản địa và nền thái bình. Vì thế con người vũ trụ gắn với con người trách nhiệm, con người ý thức, bổn phận, con người hành vi, đó đó đó là những biểu lộ của con người hiệp hội, con người xả thân vì đất nước.
Nếu ở hai câu đầu giọng điệu sôi nổi hùng tráng thì đến đây âm hưởng thơ bỗng dưng như một nốt trầm lắng lại với lời bộc bạch, tâm sự, bày tỏ nỗi lòng của nhà thơ:
“Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu”
Thời xưa, Nho giáo đã nêu lên triết lí kẻ làm trai từ lúc sinh ra đã gánh nợ công danh sự nghiệp. Người đàn ông phải hướng tới “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ” lấy đó là lí tưởng, là cái đích phải hướng tới. Nói như Nguyễn Công Trứ thì:
“Đã mang tiếng ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông”.
Thời Trần, cái chí làm trai ấy là “Phá cường địch, báo hoàng ân” của vị anh hùng trẻ tuổi Trần Quốc Toản, là câu nói quả quyết của Thái sư Trần Thủ Độ: “Đầu thần còn chưa rơi xuống xin bệ hạ đừng lo” hay đó là vị Quốc Công tiết chế với “Hịch tướng sĩ” mang đậm hào khí anh hùng: “…dẫu cho thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng cam lòng”. Ấy đó đó là khát vọng được gánh vác vận mệnh đất nước, dân tộc bản địa, lập chiến công hiển hách, là lý tưởng lập công danh sự nghiệp sự nghiệp của nam nhi thời loạn lạc. “Công danh” mà Phạm Ngũ Lão nói đến trong bài thơ là thứ công danh sự nghiệp được làm ra bằng máu và tài thao lược, bằng tinh thần quả cảm và chiến công. Đó không phải là thứ “công danh sự nghiệp” tầm thường, đậm sắc tố anh hùng thành viên. Nợ công danh sự nghiệp như một gánh nặng mà kẻ làm trai nguyện trả, nguyện đền bằng xương máu và lòng dũng cảm.
Đặt trong thời đại của Phạm Ngũ Lão, chí làm trai này đã cổ vũ con người từ bỏ lối sống tầm thường, ích kỉ, sẵn sàng chiến đấu hi sinh vì sự nghiệp lớn lao “cùng trời đất muôn đời bất hủ”. Phạm Ngũ Lão cũng từ cái chí, cái nợ nam nhi, nam tử đó mà cùng dân tộc bản địa chiến đấu chống xâm lược bền bĩ, ròng rã bao năm. Đặc biệt ở đây cũng từ cái chí, cái nợ đó mà nảy sinh trong tâm trạng một nỗi thẹn. Phạm Ngũ Lão “thẹn” chưa tồn tại tài mưu lược lớn như Vũ Hầu Gia Cát Lượng đời Hán để trừ giặc, cứu nước. Thẹn chính bới so với cha ông mình chưa tồn tại gì đáng nói. Gia Cát Lượng là quân sư của Lưu Bị, mưu trí tuyệt vời, song điểm làm cho Gia Cát Lượng nổi tiếng là lòng tuyệt đối trung thành với chủ. Vì thế “luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu” thực chất là một lời thề suốt đời tận tụy với chủ tướng Trần Hưng Đạo. Xưa nay, những người dân dân có nhân cách vẫn thường mang trong mình nỗi thẹn. Nguyễn Khuyến trong bài thơ “Thu vịnh” từng bày tỏ nỗi thẹn khi nghĩ tới Đào Tiềm – một danh sĩ cao khiết đời Tấn. Với Phạm Ngũ Lão, tuy là một nhà thao lược kiệt xuất, có công rất lớn trong hai cuộc kháng chiến chống Mông-Nguyên lần hai, ba nhưng ông vẫn tự thấy hổ thẹn. Ông thẹn vì chưa Phục hồi được giang sơn, vì kém cỏi không được như Vũ hầu, chưa báo được Hoàng ân. Nỗi thẹn ấy không làm cho con người trở nên nhỏ bé mà trái lại nâng cao phẩm giá con người. Đó là cái thẹn của một con người dân có lý tưởng, tham vọng vừa lớn lao, vừa khiêm nhường. Nỗi thẹn của một con người luôn dành trọn cái tâm cho đất nước, cho hiệp hội. Ẩn sau cái thẹn cao cả, nhã nhặn và ấy là cả một nỗi niềm khao khát được góp sức hơn thế nữa cho Tổ quốc, cho dân tộc bản địa. Ông nguyện học tập binh thư, rèn luyện cung tên chiến mã, sẵn sàng chiến đấu “Khiến cho những người dân người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu Nghệ hoàn toàn có thể bêu được đầu Hốt Tất Liệt ở cửa Khuyết, làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai,…” để Tổ quốc Đại Việt được trường tồn bền vững: “Non sông nghìn thuở vững âu vàng”.
Thuật hoàilà một bài thơ Đường luật ngắn gọn nhưng hàm súc với thủ pháp gợi, thiên về ấn tượng, khái quát kết phù phù hợp với bút pháp hoành tráng mang âm hưởng sử thi đã khắc họa vẻ đẹp của người anh hùng hiên ngang, hùng dũng với sức mạnh lý tưởng lớn lao cao cả, tâm hồn sáng ngời nhận cách cùng khí thế hào hùng, quyết chiến quyết thắng của “hào khí Đông A” - hào khí thời Trần. Ngày nay, việc “cứu nước phò nguy” đâu phải là không thiết yếu nữa vì vậy, mỗi thanh niên tất cả chúng ta cần học tập thật tốt, rèn luyện nhân cách đạo đức, xác định cho mình lí tưởng sống đúng đắn và quan trọng hơn là phải biết ước mơ và hành vi vì sự nghiệp đất nước, đưa Việt Nam sánh ngang tầm với những cường quốc khắp năm châu.
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Bài thơ trên được ra đời trong cuộc kháng chiến nào